W 20 lat po ustanowieniu obywatelstwa UE Europejczycy są całkowicie świadomi istnienia swoich praw, ale nie zawsze wiedzą, co one obejmują. Wynika tak z najnowszego badania Eurobarometru, opublikowanego dziś przez Komisję Europejską: 81% respondentów wie, że obok własnej narodowości ma obywatelstwo UE (zob. załącznik). Jednak zaledwie 36% uważa się za dobrze poinformowanych na temat tego, z czym wiąże się obywatelstwo Unii. Europejczycy najlepiej znają prawo do swobodnego przemieszczania się (88%) oraz do składania petycji do instytucji unijnych (89%). Jednocześnie dwie trzecie respondentów (67%) uważa, że swobodny przepływ osób w UE przynosi korzyści gospodarcze ich państwom.
Wyniki zostały opublikowane w dniu wspólnego wysłuchania Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej na temat praw Europejczyków. Dyskusja ta będzie inspiracją dla kolejnego sprawozdania Komisji na temat obywatelstwa UE, którego celem jest usuwanie przeszkód napotykanych przez obywateli UE podczas korzystania z ich praw. Sprawozdanie, które ma zostać przedstawione dnia 8 maja w ramach Europejskiego Roku Obywateli 2013, będzie określało szereg inicjatyw mających na celu urzeczywistnienie tych praw. Znajdziemy w nim jednocześnie podsumowanie 25 działań wymienionych w pierwszym sprawozdaniu na temat obywatelstwa UE z 2010 r. oraz dowiemy się, które przeszkody dla obywateli UE zostały usunięte w ciągu ostatnich trzech lat.
„Europejczycy przykładają dużą wagę do praw przysługujących im jako obywatelom UE i są ich świadomi jak nigdy dotąd”, przekonuje wiceprzewodnicząca Viviane Reding, komisarz ds. sprawiedliwości, praw podstawowych i obywatelstwa. „Wciąż jednak możemy zrobić więcej, aby pomóc obywatelom w korzystaniu z ich praw i w większym angażowaniu ich w proces decyzyjny Unii Europejskiej. W roku, który został ogłoszony Europejskim Rokiem Obywateli, będę uczestniczyła w dialogach obywatelskich organizowanych w całej Unii. Chcę dowiedzieć się, jakie są obawy obywateli co do ich praw i jakie mają w tym zakresie pomysły. Chcę usłyszeć, jak możemy poprawić aktualną sytuację oraz jak sami obywatele widzą przyszłość Europy. Nie można budować Europy bez bezpośredniego wkładu Europejczyków. Chcemy zatem dokonać znaczącej zmiany w polityce europejskiej poprzez oddanie głosu obywatelom”.
Podczas badania Eurobarometru na temat obywatelstwa Unii Europejskiej Europejczycy zostali zapytani o swój status i prawa przysługujące obywatelom UE. Ogólnie respondenci byli świadomi większości praw obywatelskich w UE, m.in. do składania petycji do instytucji unijnych (89%), do swobodnego przemieszczania się (88%), do niedyskryminacji ze względu na przynależność państwową (82%), do ochrony konsularnej (79%) oraz do uczestnictwa w inicjatywie obywatelskiej (73%). Ponad jedna trzecia respondentów (36%) uważała, że jest dobrze poinformowana na temat tych praw, co stanowi wzrost o 5 punktów procentowych w stosunku do 2007 r. Zaledwie 24% uznaje jednak, że ma odpowiednią wiedzę na temat tego, co robić, kiedy przysługujące im prawa nie są respektowane.
Jeśli chodzi o prawo do swobodnego przemieszczania się, zdecydowana większość respondentów we wszystkich 27 państwach członkowskich uważa, że wiąże się to z korzyściami gospodarczymi dla ich państw.
Kontekst
Dzięki obywatelstwu Unii, które zostało wprowadzone traktatem z Maastricht w 1993 r. i w tym roku obchodzi swoje dwudzieste urodziny, wszystkim obywatelom państw członkowskich – jako obywatelom UE – przysługuje pakiet dodatkowych praw. Są to m.in. prawo do swobodnego przemieszczania się i życia na terytorium UE, prawo do głosowania i kandydowania w wyborach na szczeblu lokalnym i europejskim w państwie członkowskim zamieszkania, prawo do ochrony konsularnej za granicą, kiedy w danym państwie nie ma przedstawicielstwa państwa obywatela, na takich samych warunkach, jakie stosuje się do obywateli państwa członkowskiego, w którym przebywa, prawo do składania petycji do Parlamentu Europejskiego, składania skarg do Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich oraz do zwracania się do instytucji Unii.
Istnieje wiele praw, które wynikają z obywatelstwa europejskiego, z których obywatele nie zawsze zdają sobie sprawę. Europejski Rok Obywateli jest okazją do wyjaśnienia tych praw i zadbania o to, by obywatele byli ich świadomi i nie mieli trudności z korzystaniem z nich.
Komisja Europejska pracuje nad usunięciem przeszkód, z którymi muszą borykać się obywatele UE w życiu codziennym: w Sprawozdaniu na temat obywatelstwa UE – 2010 r. wyszczególniono 25 konkretnych działań mających na celu umożliwienie obywatelom korzystania z prawa do swobodnego przemieszczania się w UE. W trakcie Europejskiego Roku Obywateli w 2013 r. Komisja opublikuje drugie sprawozdanie na temat obywatelstwa UE, które będzie zawierało bilans wykonania 25 działań zaproponowanych w 2010 r. oraz wykaz dalszych kluczowych działań na przyszłość dotyczących usunięcia pozostałych przeszkód uniemożliwiających obywatelom UE pełne korzystanie z przysługujących im praw.
Przez cały rok 2013 r. wiceprzewodnicząca Viviane Reding i inni unijni komisarze będą, wspólnie z krajowymi i lokalnymi politykami, prowadzić debaty z obywatelami w całej Europie – chcą ich słuchać i odpowiadać na ich pytania. Wiceprzewodnicząca Viviane Reding przeprowadziła już takie debaty w hiszpańskim Kadyksie, austriackim Grazu i w Berlinie, a komisarz László Andor – w Neapolu. Na 2013 r. zaplanowano dużo więcej tego rodzaju spotkań w różnych miastach Europy, z udziałem europejskich i lokalnych polityków dyskutujących z obywatelami ze wszystkich środowisk w całej UE. Dyskusje te dotyczą skutków kryzysu gospodarczego, praw obywateli UE oraz przyszłości Europy. Wszystkie debaty można śledzić na stronie internetowej: http://ec.europa.eu/european-debate/index_pl.htm.
W ramach przygotowań do Europejskiego Roku Obywateli Komisja przeprowadziła w okresie od 9 maja do 9 września 2012 r. szeroko zakrojoną konsultację społeczną, pytając obywateli UE, jakie problemy napotykają w korzystaniu z praw przysługujących im jako obywatelom UE (zob. IP/12/461). Respondenci jasno stwierdzili, że są bardzo przywiązani do swoich unijnych praw – zwłaszcza do swobodnego przemieszczania się i praw politycznych. Chcieliby, aby ziścił się prawdziwie europejski obszar, w którym mogliby żyć, pracować, przemieszczać się, studiować i robić zakupy bez biurokracji i dyskryminacji. Zauważyli jednak również, że wciąż pozostaje wiele do zrobienia. Zwrócili uwagę na różnorodne problemy, w szczególności na przestrzeganie praw UE na szczeblu lokalnym. Komisja zajmie się tymi kwestiami w następnym sprawozdaniu na temat obywatelstwa UE, zaplanowanym na 2013 r. Zob. wyniki pod adresem: http://ec.europa.eu/justice/citizen/files/eu-citizen-brochure_en.pdf.
Komunikat Komisji Europejskiej, Bruksela, 19 lutego 2013
