Komisja proponuje nowe przepisy lepiej chroniące dzieci w transgranicznych postępowaniach w sprawach rodzinnych
Komisja Europejska proponuje zmiany przepisów UE, które chronią dzieci w kontekście sporów z zakresu transgranicznej odpowiedzialności rodzicielskiej dotyczących prawa do opieki, prawa do kontaktów z dzieckiem oraz przypadków uprowadzenia dziecka. Nowe przepisy przyspieszą postępowania sądowe i administracyjne oraz zapewnią, aby zawsze uwzględniane było w pierwszej kolejności dobro dziecka.
W przypadkach sporów rodzinnych lub separacji par międzynarodowych konieczna jest transgraniczna współpraca sądowa, aby zapewnić dzieciom bezpieczne środowisko prawne do utrzymywania kontaktów z obojgiem rodziców (lub opiekunów) którzy mogą mieszkać w różnych krajach Europy.
Pierwszy wiceprzewodniczący Frans Timmermans powiedział: Istnieje niewiele rzeczy, które byłyby dla dziecka bardziej traumatyczne, niż bycie świadkiem sporów pomiędzy jego rodzicami. Jeżeli te spory kończą się postępowaniem sądowym o wymiarze transgranicznym, UE ma obowiązek zapewnić rozwiązanie ich w możliwie najbardziej harmonijny i skuteczny sposób. Przyjęte przez nas uproszczone nowe przepisy przyniosą korzyści rodzinom i dzieciom. Zyskają one na skróconych harmonogramach rozwiązywania sporów oraz unikną wysokich kosztów finansowych, które często wiążą się z takimi procedurami. Musimy upewnić się, że różne systemy prawne są zgodne, tak aby zminimalizować komplikacje, opóźnienia, stres i niepewność.
Věra Jourová, komisarz UE do spraw sprawiedliwości, konsumentów i równouprawnienia płci, powiedziała: W centrum tej reformy są dzieci. Separacja rodziców jest wystarczająco trudnym przeżyciem. Dzieci te zasługują na postępowanie sądowe, które wyjaśni ich sytuację w możliwie najkrótszym czasie i uwzględni ich najlepszy interes. Proponujemy dziś zaktualizowanie istniejących przepisów na podstawie doświadczeń praktycznych zdobytych podczas ostatnich 10 lat. Cel tej reformy jest jasny: musimy zwiększyć tempo postępowania w sprawach transgranicznych. Czas ma zasadnicze znaczenie dla dobra dzieci, dlatego potrzebujemy szybkiego wprowadzenia nowych przepisów.
Zaktualizowane przepisy oparte są na ocenie obowiązujących przepisów oraz mają na celu naprawienie stwierdzonych niedociągnięć. W szczególności najważniejszym celem jest zapewnienie szybszych ogólnych procedur. Wynika to z faktu, że czas ma kluczowe znaczenie dla ochrony najlepszych interesów dziecka w takich sporach z zakresu transgranicznej odpowiedzialności rodzicielskiej. Konkretnie zaproponowano następujące ukierunkowane zmiany:
- Skuteczniejsze procedury rozwiązania problemu transgranicznego uprowadzenia dziecka przez jednego z rodziców
Terminy stosowane na różnych etapach procedury powrotu dziecka zostaną ograniczone do maksymalnie 18 tygodni (maksymalnie sześć tygodni dla otrzymującego organu centralnego na rozpatrzenie wniosku, sześć tygodni dla sądu pierwszej instancji oraz sześć tygodni dla sądu apelacyjnego). Orzeczenie o powrocie będzie podlegało odwołaniu tylko raz, a sędzia będzie musiał rozważyć, czy orzeczenie zarządzające powrót dziecka powinno być wykonalne w międzyczasie.
Przy pełnym poszanowaniu struktury krajowych systemów prawnych zapewnione będzie, aby sprawy uprowadzenia dziecka przez jednego z rodziców rozpatrywane były przez ograniczoną liczbę sądów, tak, aby sędziowie zdobyli niezbędną wiedzę fachową.
- Zapewnienie wysłuchania dziecka
Dziecku będącemu w stanie formułować własne poglądy ma zostać zagwarantowana możliwość wyrażenia poglądów we wszystkich postępowaniach dotyczących jego sprawy. Będzie to miało szczególne zastosowanie do postępowań dotyczących opieki nad dzieckiem i prawa do kontaktów z dzieckiem oraz powrotu dzieci, jeżeli zostały uprowadzone przez jednego z rodziców.
- Szybkie wykonanie orzeczeń w innych państwach członkowskich
Obecnie rodzice często muszą występować o wykonanie orzeczenia dotyczącego opieki nad dzieckiem lub prawa do kontaktów z dzieckiem w innym państwie członkowskim. Zgodnie z nowymi przepisami exequatur, procedura pośrednia niezbędna do wykonania orzeczenia w innym kraju, zostanie zniesiona. Jeżeli wykonanie nie nastąpiło po upływie sześciu tygodni, sąd informuje wzywający organ centralny w państwie członkowskim pochodzenia lub bezpośrednio wnioskodawcę o przyczynach braku terminowego wykonania. Ponadto w celu przyspieszenia wykonania sąd, który wydał wyrok, będzie mógł uznać go za warunkowo wykonalny.
- Poprawa współpracy między organami państw członkowskich
Dobra współpraca między organami centralnymi w rozpatrywaniu spraw dzieci jest niezbędnym warunkiem wzajemnego zaufania między organami różnych państw członkowskich. Nowe przepisy będą promować lepszą współpracę między organami centralnymi, ponieważ są one bezpośrednim punktem kontaktu z rodzicami i odgrywają kluczową rolę we wspieraniu sędziów w stosowaniu tych przepisów. Ponadto instytucje opieki nad dzieckiem zostaną lepiej zintegrowane w ramach współpracy transgranicznej.
Te nowe przepisy przyniosą korzyści dla rodzin i dzieci. Zyskają one na skróconych harmonogramach rozwiązywania sporów oraz unikną wysokich kosztów, które zazwyczaj wiążą się z takimi procedurami. Na przykład w przypadku postępowań w sprawie powrotu dziecka rodzicom zapewnione będą bardziej przejrzyste przepisy i będą oni zachęceni do zaangażowania się w mediację, co pozwoli zaoszczędzić na potencjalnych kosztach postępowania sądowego, które wynoszą średnio 2 200 EUR za całe postępowanie. Zniesienie procedury exequatur pozwoli na zaoszczędzenie od około 1 100 do 4 000 EUR na sprawę w niektórych państwach członkowskich. Ponadto szybsze wykonanie pozwoli rodzinom na zaoszczędzenie pieniędzy związanych z pracą wyspecjalizowanego prawnika, które szacuje się – w zależności od państwa członkowskiego – w przedziale pomiędzy 1 000 a 4 000 EUR za każde dodatkowe 10 godzin pracy.
Dalsze działania
Przyjęty dzisiaj przez Komisję wniosek zostanie przekazany Radzie UE. Decyzja Rady podejmowana jest jednomyślnie, zgodnie ze specjalną procedurą ustawodawczą w dziedzinie współpracy sądowej w sprawach rodzinnych (art. 81 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej). Parlament Europejski będzie konsultowany w sprawie wniosku.
Kontekst
Rozporządzenie Bruksela II bis jest podstawą współpracy sądowej UE w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, w tym prawa do opieki, prawa do kontaktów z dzieckiem oraz przypadków uprowadzenia dziecka. Służy ono do rozwiązywania konfliktów jurysdykcji między państwami członkowskimi oraz ułatwia swobodny przepływ orzeczeń w UE, określając przepisy dotyczące ich uznawania i wykonywania w innym państwie członkowskim. W przypadkach transgranicznego uprowadzenia dziecka przez jednego z rodziców, określa ono procedurę powrotu dziecka do państwa członkowskiego jego miejsca zwykłego pobytu. Rozporządzenie to stosuje się od dnia 1 marca 2005 r. i jest ono stosowane we wszystkich państwach członkowskich z wyjątkiem Danii.
Liczba transgranicznych sporów w sprawach rodzinnych w UE wzrosła wraz z rosnącą liczbą rodzin międzynarodowych, która szacowana jest obecnie na 16 mln i stale rośnie. Liczba rozwodów międzynarodowych w UE wynosi obecnie około 140 000 rocznie. Liczba dzieci niemałżeńskich par międzynarodowych również wzrosła; a rocznie w UE występuje do 1 800 przypadków uprowadzenia dziecka przez jednego z rodziców.
Aby ocenić skuteczność przepisów Komisja przyjęła sprawozdanie w sprawie funkcjonowania rozporządzenia w praktyce w kwietniu 2014 r. i przeprowadziła konsultacje publiczne z ekspertami w celu określenia zmian koniecznych do poprawy istniejących przepisów.
Dodatkowe informacje
Arkusz informacyjny z konkretnymi przykładami
Komunikat prasowy Komisji Europejskiej, Bruksela, 30 czerwca 2016 r.
