Migracja: Światowy Dzień Uchodźcy

Europa przeżywa najpoważniejszy od lat kryzys migracyjny. Kwestia ta jest poważnym wyzwaniem dla Europy i Unii Europejskiej. Wymaga zdecydowanych działań, lecz budzi też poważne kontrowersje. Migracja jest jednym z dziesięciu priorytetów Komisji Europejskiej Jean-Claude’a Junckera. Co wiemy i co powinniśmy wiedzieć o migracji? Trzeci z cyklu artykułów będzie poświęcony najważniejszym świętom poświęconym uchodźcom i migrantom.

20 czerwca obchodzimy Światowy Dzień Uchodźcy (World Refugee Day). To ustanowione przez Organizację Narodów Zjednoczonych (ONZ) święto upamiętnia odwagę i siłę uchodźców na całym świecie. Obie daty: ustanowienia i obchodów święta, nie są przypadkowe. Dzień ten został ustanowiony w związku z 50. rocznicą uchwalenia Konwencji na temat Statusu Uchodźców (1951). Organizacja Jedności Afrykańskiej (OJA) poparła inicjatywę, by Światowy Dzień Uchodźcy przypadał w tym samym dniu, co Dzień Uchodźców Afrykańskich, tj. 20 czerwca.

Podstawą do ustanowienia Święta była rezolucja 55/76 przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 4 grudnia 2000 roku. Autorzy rezolucji między innymi chwalą pięćdziesięcioletnią działalność UNHCR i potwierdzają wsparcie dla ich „niestrudzonych wysiłków” niesienia pomocy. Wspominają o uchodźcach, osobach powracających, bezpaństwowcach oraz osobach wewnętrznie przesiedlonych. Poza tym oddają hołd poświęceniu wszystkich tych, którzy udzielając pomocy humanitarnej „ryzykowali życie, by wykonywać swoje obowiązki”. Podkreślają też kluczową rolę współpracy z rządami i innymi regionalnymi, międzynarodowymi i pozarządowymi organizacjami na tym polu oraz udziału samych uchodźców w decyzjach, wpływających na ich życie. Uznają również, że działania UNHCR wnoszą istotny wkład w promowanie celów i zasad ONZ, w szczególności w odniesieniu do pokoju, praw człowieka i rozwoju.

20 czerwca to dzień, w którym zarówno politycy, jak i zwykli ludzie mają szansę poznać problemy osób „oderwanych od korzeni” i zastanowić się, jak można im zaradzić. W tym celu organizowane są tysiące inicjatyw na całym świecie. Inicjatywę wspiera też Unia Europejska.

W ubiegłym roku Światowy Dzień Uchodźcy przypadał podczas trwania Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej we Francji. W specjalnej kampanii wzięli udział znani piłkarze: Niemka Anja Mittag oraz Belg pochodzenia marokańskiego Marouane Fellaini. Film z ich udziałem zaczyna się słowami: „Dla milionów kibiców piłka nożna jest całym ich życiem. Dla milionów uchodźców życie jest walką o przetrwanie”.

Co roku wskutek katastrof naturalnych, wojen i prześladowań swoje domy opuszcza kilkadziesiąt milionów ludzi – bardzo często głównie kobiet i dzieci. Trafiają do obcych im krajów, pozbawieni środków do życia, dachu nad głową i perspektyw. Wg dorocznego raportu Biura Wysokiego Komisarza NZ ds. Uchodźców (UNHCR) liczba osób zmuszonych do opuszczenia swoich domów w wyniku konfliktów na świecie osiągnęła w 2015 r. rekordowy poziom – 65,3 mln.

Warto powiedzieć parę słów o wspomnianym już UNHCR. Pełna nazwa agencji to Biuro Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (United Nations High Commissioner for Refugees). Powołana 14 grudnia 1950 roku Agencja jest upoważniona do prowadzenia i koordynacji działań międzynarodowych na rzecz ochrony uchodźców i rozwiązywania związanych z tą kwestią problemów na całym świecie.

UNHCR został powołany początkowo na okres trzech lat (1951 - 1953), jednak w następnych latach przedłużano jego działalność na kolejne pięcioletnie kadencje. W 2003 Zgromadzenie Ogólne ONZ zniosło konieczność przedłużania mandatu urzędu na kolejne kadencje do czasu aż problem uchodźców nie zostanie rozwiązany.

W ciągu ponad 60 lat UNHCR pomógł dziesiątkom milionów ludzi. Obecnie około 7680 pracowników UNHCR w ponad 125 krajach pomaga niemal 34 milionom osób na całym świecie. Od 1992 r. działa także Przedstawicielstwo UNHCR w Polsce.

Obecnie (od 1 stycznia 2016 roku) Wysokim Komisarzem Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców jest Filippo Grandi – włoski dyplomata, od lat zaangażowany w operacje humanitarne szczególnie w Afryce i na Bliskim Wschodzie. Jego poprzednikiem na tym stanowisku był Portugalczyk Antonio Guterres – obecny Sekretarz Generalny ONZ.

Za swoją działalność UNHCR otrzymał Pokojową Nagrodą Nobla w latach 1954 i 1981. Nie były to pierwsze podobne wyróżnienia związane z pomocą migrantom i uchodźcom. Norweski Komitet Noblowski w 1922 roku uhonorował norweskiego polarnika i działacza społecznego Fridtjofa Nansena, natomiast w roku 1938 powołane przez Ligę Narodów i funkcjonujące w latach 30. XX wieku Międzynarodowe Nansenowskie Biuro do spraw Uchodźców (The Nansen International Office for Refugees), które nawiązywało do działalności Nansena.

Światowy Dzień Uchodźcy nie jest jedynym dniem poświęconym tej tematyce. Jednym z nich jest także obchodzony 19 sierpnia Światowy Dzień Pomocy Humanitarnej, któremu będzie poświęcony kolejny artykuł.

Ponadto 18 grudnia obchodzimy Międzynarodowy Dzień Migrantów (International Migrants Day) – święto ustanowione również przez ONZ w celu zapewnienia przestrzegania praw człowieka i podstawowych wolności wszystkich migrantów. Data obchodów nie jest przypadkowa. 18 grudnia 1990 roku została uchwalona przez Zgromadzenie Ogólne ONZ Międzynarodowa Konwencja o Ochronie Praw Wszystkich Pracowników - Migrantów i Członków Ich Rodzin (rezolucja 45/158).

W artykule 1 Konwencji czytamy, że: „Jeżeli tylko nie zostało uchwalone inaczej, niniejszą Konwencję stosuje się do wszystkich migrujących pracowników i członków ich rodzin, bez żadnej różnicy, a w szczególności płci, rasy, koloru skóry, języka, religii lub przekonań, opinii politycznej lub jakiejkolwiek innej opinii, pochodzenia lub szczebla socjalnego, narodowości, wieku, sytuacji ekonomicznej, majątkowej, małżeńskiej, miejsca urodzenia lub jakiejkolwiek innej sytuacji”.

Jak podaje Ośrodek Informacji ONZ w Warszawie, na świecie co 35 osoba jest migrantem, żyje i pracuje poza krajem swojego pochodzenia. Migranci stanowią część populacji we wszystkich państwach na świecie.

Poza tym w styczniu (w drugą niedzielę po uroczystości Objawienia Pańskiego) w Kościele katolickim obchodzony jest Światowy Dzień Migranta i Uchodźcy „(…) pomyślany jako odpowiednia okazja dla pobudzenia wspólnot chrześcijańskich do odpowiedzialności wobec braci migrantów oraz do obowiązku współdziałania w rozwiązywaniu ich różnorakich problemów”. Dzień ten ustanowił papież Pius X w roku 1914. Ostatni, 103. Światowy Dzień Migranta i Uchodźcy był obchodzony 15 stycznia 2017 roku.

Duchowni, ale także i świeccy mówiąc na temat migracji często przywołują następujący cytat z Pisma Świętego: „Kto przyjmuje jedno z tych dzieci w imię moje, Mnie przyjmuje; a kto Mnie przyjmuje, nie przyjmuje Mnie, lecz Tego, który Mnie posłał” (Mk 9,37; Mt 18,5; Łk 9,48; J 13,20).

Również zwierzchnicy Kościoła Katolickiego wielokrotnie mówili o potrzebie pomocy migrantom i uchodźcom. „Migracje nie są zagrożeniem, ale wyzwaniem, by się rozwijać. I mówi to ktoś, kto pochodzi z kraju, gdzie 80 procent ludności to imigranci” – mówił obecny Papież Franciszek, będący potomkiem włoskich imigrantów z Argentyny. Poprzednik Franciszka Benedykt XVI zaznaczał, że „wszyscy migranci, tak jak społeczności lokalne, należą do jednej rodziny i mają takie samo prawo do korzystania z dóbr ziemi”. Również Jan Paweł II podkreślał, że Kościół uznaje „prawo każdego człowieka do możności opuszczenia własnego kraju oraz udania się do innego w poszukiwaniu lepszych warunków życia".

Michał Witas

Punkt Informacji Europejskiej Europe Direct - Katowice