Parlament Europejski: czym się zajmuje?
2018-11-06 | 11:54:18

Parlament Europejski: czym się zajmuje?

W dniach 23-26 maja 2019 roku weźmiemy udział w wyborach do Parlamentu Europejskiego. Przed pójściem na głosowanie warto poznać bliżej tą niezwykle ważną unijną instytucję. Trzeci z cyklu czterech artykułów na ten temat dotyczy szczegółowych kompetencji i działalności tego organu.

Najważniejszym celem Parlamentu Europejskiego (PE) jest reprezentowanie europejskich narodów i wszystkich mieszkańców państw członkowskich. Podstawowym zadaniem PE jest stanowienie (wraz z Radą UE) unijnego prawa.

Uprawnienia PE można podzielić na legislacyjne i budżetowe oraz nadzorcze i kontrolne.

Do pierwszej grupy należy udział w przyjmowaniu unijnych aktów prawnych, zgodnie z właściwą w danym przypadku podstawą prawną. Z organu czysto doradczego Parlament przekształcił się stopniowo w instytucję współdecydującą na równi z Radą.

Uprawnienia budżetowe są kluczowymi prerogatywami każdego parlamentu. Na szczeblu UE uprawnieniami tymi dzielą się Parlament Europejski i Rada. Co siedem lat obydwie instytucje wspólnie przyjmują wieloletnie ramy finansowe, a także kontrolują i co roku zatwierdzają budżet na następny rok, jak również wydatki poniesione w roku poprzednim. Jednym z zadań Parlamentu jest udzielanie absolutorium z wykonania budżetu, tzn. zatwierdzanie prawidłowego wykonania budżetu.

Obecnie trwają dyskusje nad kształtem unijnego budżetu na lata 2021-2027. Najbardziej optymistyczny wariant zakłada ich zakończenie jeszcze przed przyszłorocznymi wyborami. Negocjacje są jednak niezwykle trudne. Mogą być jeszcze trudniejsze niż te dotyczące budżetu 2014-2020, które trwały w sumie 2,5 roku.

Unijny budżet to zaledwie 1,11 proc. PKB całej UE. Wydawać by się mogło, że to mało, ale nie o kwotę tu chodzi – ale o zasady i ustalenie kierunku, w którym ma rozwijać się UE. W unijnych negocjacjach ścierają się ze sobą interesy poszczególnych krajów i instytucji europejskich oraz wizje i ambicje polityków z różnych państw i politycznych obozów.

W projekcie budżetu na lata 2021-27 uwzględniono nowe priorytety (imigracja, obronność, badania naukowe) oraz brexit (wyjście z UE Wielkiej Brytanii, czyli  istotnego płatnika netto). Zmniejszone będą wydatki na politykę spójności i rolnictwo, zmieniają się też nieco kryteria podziału pieniędzy na rozwój regionów, a Komisja proponuje również uzależnienie wypłat od praworządności, – czyli m.in. niezależności sądów (łącznie ze zmniejszeniem wysokości całego budżetu dla kraju).

Wśród uprawnień nadzorczych i kontrolnych PE należy wymienić między innymi nadzór demokratyczny nad pozostałymi instytucjami europejskimi.

Od 2014 roku Parlament wybiera przewodniczącego Komisji Europejskiej (KE) i zatwierdza skład Komisji (kolegium komisarzy). Może też uchwalić „wotum nieufności”, zmuszając Komisję do dymisji. Przy mianowaniu kandydata na przewodniczącego KE bierze się pod uwagę wyniki wyborów do Parlamentu Europejskiego. Komisarze muszą często udzielać Parlamentowi wyjaśnień dotyczących swoich działań, a przewodniczący Rady Europejskiej Unii i Wysoki Przedstawiciel do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa regularnie występują przed Parlamentem, aby informować posłów i odpowiadać na ich pytania.

Co roku we wrześniu przewodniczący KE wygłasza w PE Orędzie o stanie Unii (State of the EU, SOTEU).

Biorąc udział w europejskich wyborach mamy więc także pewien wpływ na funkcjonowanie nie tylko Parlamentu, ale i Komisji Europejskiej.

Jednym z najważniejszych działań Parlamentu Europejskiego jest rozpatrywanie petycji. Prawo do petycji to jedno z podstawowych praw obywateli Unii. Zgodnie z art. 227 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE): „Wszyscy obywatele Unii, jak również wszystkie osoby fizyczne lub prawne mające miejsce zamieszkania lub statutową siedzibę w Państwie Członkowskim, mają prawo kierowania, indywidualnie lub wspólnie z innymi obywatelami lub osobami, petycji do Parlamentu Europejskiego w sprawach objętych zakresem działalności Unii, które dotyczą ich bezpośrednio”.

Petycja może zawierać indywidualny wniosek, skargę lub komentarz dotyczący stosowania wspólnotowego prawa, lub też wezwanie PE do przyjęcia stanowiska w danej sprawie. Petycje te umożliwiają Parlamentowi Europejskiemu zwrócenie uwagi na wszelkie przypadki naruszenia praw obywateli Unii Europejskiej przez państwo członkowskie, władze lokalne lub instytucję.

Decyzję o dopuszczalności lub niedopuszczalności danej petycji podejmuje Komisja Petycji Parlamentu Europejskiego. Składa się ona z 34 członków. Na jej czele stoi przewodniczący i 4 wiceprzewodniczących. W skład Komisji pod przewodnictwem szwedzkiej europosłanki Cecilii Wikström wchodzi m. in. troje polskich europosłów: Lidia Geringer de Oedenberg, Jacek Saryusz-Wolski i Jarosław Wałęsa.

Nie można także zapominać o Europejskiej inicjatywie obywatelskiej (EIO), dzięki której milion obywateli Unii Europejskiej, zamieszkujących co najmniej siedem z jej państw członkowskich, może wezwać Komisję Europejską do wystąpienia z wnioskiem legislacyjnym w każdej z dziedzin, w których posiada ona prawo przedstawiania propozycji nowych aktów prawnych.

Podstawę prawną dla EIO tworzą nie tylko odpowiednie zapisy traktatów, ale również  Artykuły 211 i 218 Regulaminu Parlamentu Europejskiego.

Parlament poświęcił wiele uwagi tej inicjatywie jeszcze przed wejściem w życie traktatu lizbońskiego. Następnie był czynnie zaangażowany w negocjacje dotyczące rozporządzenia w sprawie EIO oraz skutecznie przyczynił się do uczynienia z niej bardziej dostępnego i przyjaznego obywatelom instrumentu demokracji uczestniczącej. Na szczeblu politycznym Parlament wielokrotnie apelował o uproszczenie i usprawnienie procedur dotyczących europejskiej inicjatywy obywatelskiej, a także o nadanie jej większego znaczenia.

Choć to Komisja Europejska nazywana jest „strażniczką traktatów”, Parlament ma prawo do wszczynania postępowań przed Trybunałem Sprawiedliwości w przypadkach naruszenia Traktatu przez inną instytucję. Może też zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości o wydanie wstępnej opinii w sprawie zgodności umowy międzynarodowej z Traktatem (art. 218 TFUE).

Inną ważną rolą PE jest przyznawanie różnego rodzaju nagród. Jakie to nagrody i kto je może zdobyć dowiecie się w kolejnym artykule…

…a jeśli chcecie tym razem zagłosować, nie zapomnijcie zarejestrować się na stronie www.tymrazemglosuje.eu

 

Michał Witas

Punkt Informacji Europejskiej Europe Direct – Katowice





EUROPE DIRECT W POLSCE