Prezydencja Polski w Radzie Unii Europejskiej

Polska od 1 stycznia 2025 roku sprawuje prezydencję w Radzie Unii Europejskiej. Rotacyjne przewodnictwo w pracach Rady Unii Europejskiej sprawuje każde państwo członkowskie przez okres 6 miesięcy, przy czym jego zadania i rola to nie tylko przewodniczenie posiedzeniom Rady UE (z wyjątkiem obrad w formacie Rady do Spraw Zagranicznych), ale też reprezentowanie stanowiska Rady w relacjach z pozostałymi instytucjami UE oraz zewnętrznymi podmiotami. Chociaż formalnie prezydencja nie dysponuje większą władzą od innych państw członkowskich UE, sprawowanie tej funkcji stwarza faktyczne możliwości wywierania wpływu na kierunki i tempo rozwoju procesów integracyjnych w Unii, promowania określonych kwestii czy własnych priorytetów oraz kształtowania wizerunku danego państwa jako aktywnego uczestnika i twórcy europejskich procesów integracyjnych.

W pierwszej połowie 2025 r. Polska po raz drugi w swych dziejach objęła przewodnictwo (prezydencję) w Radzie UE. Jej pierwsza prezydencja, którą sprawowała w drugiej połowie 2011 r., była wydarzeniem symbolicznym i wielkim wyzwaniem młodego jeszcze państwa członkowskiego, które do UE przystąpiło w 2004 r. Wówczas Polska postawiła na hasło „Więcej Europy”, zaś w obszarze merytorycznym na agendzie ówczesnej prezydencji znalazły się takie kierunki działania, jak integracja ekonomiczna UE (której skutki złagodziły następstwa światowego kryzysu gospodarczego), bezpieczeństwo energetyczne (kluczowe choćby dla budowy jednolitego rynku energii) i europejska polityka sąsiedztwa (zwłaszcza: Południowy Kaukaz, Bliski Wschód). Prezydencja w 2025 r. przypadła zaś w zupełnie odmiennym kontekście geopolitycznym i instytucjonalnym – przede wszystkim mowa tutaj
o toczącej się wojnie na terytorium Ukrainy, transformacji energetyczno-klimatycznej, presji społeczno-politycznej wewnątrz Unii, czy wyboru Donalda Trumpa na prezydenta USA.

 

Rada Unii Europejskiej i mechanizm rotacyjnej prezydencji

Rada Unii Europejskiej, jako jedna z głównych instytucji UE, odgrywa kluczową rolę
w procesie stanowienia prawa oraz koordynowania polityk wspólnotowych. Składająca się
z przedstawicieli rządów państw członkowskich (na poziomie ministerialnym), współtworzy prawo unijne wspólnie z Parlamentem Europejskim, uczestniczy w uchwalaniu budżetu oraz wyznacza kierunki polityki unijnej w poszczególnych sektorach.

Prezydencja Rady UE jest sprawowana rotacyjnie przez każde państwo członkowskie na okres sześciu miesięcy. Główne zadania państwa przewodniczącego to: organizacja
i prowadzenie posiedzeń Rady i jej formacji roboczych, inicjowanie kompromisów legislacyjnych, reprezentowanie Rady wobec innych instytucji UE (Komisji Europejskiej
i Parlamentu Europejskiego) oraz dbanie o spójność prac legislacyjnych. Każdą prezydencję współtworzy tzw. trio prezydencji czyli 18-miesięczny program prac opracowywany wspólnie z dwoma innymi państwami członkowskimi – w przypadku Polski w 2025 roku są to Dania
i Cypr (tak samo jak w 2011 r.).

Od czasu wejścia w życie Traktatu z Lizbony (2009), realna władza prezydencji uległa częściowemu ograniczeniu, szczególnie w zakresie polityki zagranicznej, którą reprezentuje Wysoki Przedstawiciel ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa. Mimo to prezydencja pozostaje ważnym narzędziem wpływu, pozwalającym państwu członkowskiemu na strategiczne pozycjonowanie się w UE, promowanie własnych inicjatyw oraz konsolidację wizerunku jako aktywnego i konstruktywnego uczestnika integracji europejskiej.

 

Polska w Unii Europejskiej – od akcesji do drugiej prezydencji

Polska wstąpiła do Unii Europejskiej 1 maja 2004 roku jako część największego
w historii poszerzenia Wspólnoty Europejskiej. Od pierwszych dni członkostwa Polska dawała się poznać jako jedno z najbardziej proeuropejskich społeczeństw, aktywnie angażujące się w procesy polityczne UE, a jednocześnie zabiegające o stanie się ważnym aktorem integracji europejskiej w obszarach jej głównych zainteresowań – takich jak polityka spójności, bezpieczeństwo energetyczne, wspólna polityka rolna czy Partnerstwo Wschodnie.

Pierwsza polska prezydencja w 2011 roku miała charakter symboliczny oraz praktyczny. Była dowodem na całkowity sukces Polski w procesie zakorzenienia w strukturach unijnych
i testem zdolności organizacyjnych młodego członka UE. Polska koncentrowała się wówczas na pogłębianiu integracji gospodarczej, wzmacnianiu wspólnotowej odpowiedzi na kryzys strefy euro oraz rozwijaniu polityki sąsiedztwa, szczególnie w kierunku wschodnim. Prezydencja ta została powszechnie oceniona jako sprawna, profesjonalna i dobrze przygotowana.

Druga prezydencja w 2025 roku odbywa się już w zupełnie innym kontekście. Po dwóch dekadach członkostwa Polska należy do grona średnich, lecz wpływowych państw UE, a kadry urzędnicze administracyjne posiadają doświadczenie w prowadzeniu prac legislacyjnych i negocjacyjnych na szczeblu europejskim. Zmieniła się też Unia – pod wpływem pandemii COVID-19, wojny w Ukrainie, reform instytucjonalnych, rosnącej roli zielonej i cyfrowej transformacji oraz nasilającej się presji migracyjnej i geopolitycznej.

Prezydencja przypadła więc na czas niełatwy, pełen wyzwań geopolitycznych
i gospodarczych: przedłużająca się wojna w Ukrainie, napięcia na wschodnich flankach Unii Europejskiej, zmiany w administracji amerykańskiej, potrzeba zwiększenia naszych europejskich zdolności obronnych. ?

 

Motto i priorytety prezydencji

Motto polskiej prezydencji 2025 roku to „Bezpieczeństwo Europo!”. To właśnie różne aspekty bezpieczeństwa w Europie są naszym przewodnim tematem w czasie sprawowania naszej prezydencji. Nasze priorytety dotyczą siedmiu obszarów:

1.         Zdolność do obrony - zwiększenie europejskich zdolności obronnych i wsparcie europejskiego przemysłu obronnego oraz wzmocnienie infrastruktury podwójnego zastosowania. ?
2.       Ochrona ludzi i granic - zapewnienie ochrony granicy zewnętrznej i zwiększenie bezpieczeństwa wewnętrznego UE.
3.         Odporność na obcą ingerencję i dezinformację - wzmocnienie zdolności do reagowania i lepsze przeciwdziałanie zagranicznej ingerencji i dezinformacji.
4.         Zapewnienie bezpieczeństwa i swobody działalności gospodarczej - poprawa funkcjonowania jednolitego rynku i gospodarki UE, eliminowanie biurokratycznych barier na drodze do funkcjonowania jednolitego rynku i powrót do uczciwej konkurencji i równych reguł gry dla europejskiego przemysłu na rynkach międzynarodowych. ?
5.        Transformacja energetyczna - zabezpieczenie naszego bezpieczeństwa energetycznego poprzez wspieranie dywersyfikacji, przyspieszenie wdrażania energii odnawialnej i odejście od rosyjskich dostaw energii. ?
6.        Konkurencyjne i odporne rolnictwo - wsparcie zrównoważonego sektora rolnego w UE
7.        Bezpieczeństwo zdrowotne - poprawa bezpieczeństwa funduszy lekowych oraz zapewnienie cyfryzacji opieki zdrowotnej z perspektywy pacjentów.

 

Zdolność do obrony i wspólna polityka bezpieczeństwa

Jednym z kluczowych tematów którym udało się nadać nowe tempo dzięki działaniom polskiej prezydencji to rozwój europejskiej polityki obronnej - dzięki szczególnemu kontekstowi czasowemu oraz geopolitycznemu (spowodowanej wojną w Ukrainie blisko terytorium UE) udało się skutecznie wykorzystać do podrzucenia tematu oraz zwiększenia inwestycji we wspólny europejski przemysł zbrojeniowy. Polska prezydencja zdołała przygotować i zostały przyjęte wspólne konkluzje Rady w sprawie wsparcia dla producentów broni na terenie UE, oraz zwiększenia współpracy między państwami członkowskimi w kwestii logistyki związanej z mobilnością wojsk na terenie Unii. Polska prezydencja bardzo wsparła oraz do finalizacji przyjęcia propozycji Komisji Europejskiej, utworzenia "Europejskiego Funduszu Gotowości Obronnej" (EDRF) - który to fundusz ma być przeznaczony na finansowanie szybkich dostaw sprzętu wojskowego do państw wschodnich granic UE oraz terytorium Ukrainy. Polska dzięki szczególnej roli państwa frontowego, zyskała również na wiarygodności w tym temacie, oraz odpowiadała za mediacje między państwami o bardziej pacyfistycznym podejściu(brake states) oraz bardziej "jastrzębim"opowiadającym się za Unią Europejską jako siłą militarną (euromilitar-states).

 

Ochrona granic i bezpieczeństwo wewnętrzne

Warszawa, odpowiadając na nasilającą się presję migracyjną na południowych i wschodnich granicach UE, skoncentrowała się na wsparciu rozwiązań europejskich zwiększających efektywność i sprawiedliwość ochrony zewnętrznych granic UE. Przyjęła w tym zakresie działania na rzecz wzmocnienia agencji Frontex oraz lepszej koordynacji działań państw członkowskich w zakresie wymiany danych i zarządzania kryzysowego. Szczególny nacisk Warszawa położyła na rozwój infrastruktury granicznej i systemów nadzoru granicznego, w tym m.in. poprzez promowanie wspólnego wykorzystania technologii cyfrowe i sztucznej inteligencji. Polska zorganizowała w tej sprawie kilka szczytów, których efektem była wspólna deklaracja w sprawie europejskiej strategii na rzecz „cyfrowej odporności granic UE”.

 

Odporność na dezinformację i wpływy zewnętrzne

W ramach prac legislacyjnych i eksperckich prowadzonych w czasie prezydencji, Polska mocno akcentuję potrzebę walki z dezinformacją – ze szczególnym uwzględnieniem rosyjskiej i chińskiej. Zorganizowała m.in. spotkania ministrów ds. cyfryzacji, zainicjowała konsultacje nad tzw. „Aktem o przestrzeganiu integralności informacyjnej UE” oraz wsparła merytorycznie proces tworzenia europejskiej sieci fact-checkingowej. Warszaw była również gospodarzem unijnej konferencji ds. cyberbezpieczeństwa i odporności informacyjnej, która przyjęła wezwanie do większej współpracy międzysektorowej i i międzyinstytucjonalnej.

 

Wzmocnienie jednolitego rynku i wsparcie dla przemysłu

W obszarze gospodarczym Polska prezydencja koncentruje się na odbudowie konkurencyjności unijnego przemysłu, m.in. poprzez uproszczenie regulacji i ograniczenie biurokracji. Znaczącym osiągnięciem prezydencji było zakończenie negocjacji nad nową wersją „Pakietu Przemysłowego UE”, w którym znalazł się szereg rozwiązań ułatwiających działalność małych i średnich przedsiębiorstw oraz działania mające na celu ograniczenie uzależnienia UE on dostaw surowców strategicznych z Chin. Podkreślono ponadto potrzebę przeglądu niektórych rozwiązań przyjętych w ramach Zielonego Ładu, szczególnie w kontekście kosztów transformacji, którą ponieść musi zarówno europejski przemysł ciężki jaki i energochłonny. Polska pełni też rolę rzecznika państw Europy Środkowo-Wschodniej, domagających się bardziej elastycznego podejścia do celów klimatycznych.

 

Podsumowanie

Prezydencja Polski dobiega końca, obec spiętrzenia wielorakich sytuacji kryzysowych – geopolitycznych, energetycznych, migracyjnych i informacyjno-propagandowych – Polska podjęła się roli przewodniczenia z intencją kształtowania agendy pod hasłem wspólnotowego bezpieczeństwa.

Polska w sposób umiejętny wykorzystuje swoje położenie „kraju frontowego” oraz doświadczenie regionalne, aby pokazać się jako inicjator kluczowych debat i konstruktywny arbiter. Choć na razie nie wszystkie cele udało się postulować, prezydencja przyniosła szereg wymiernych rezultatów oraz symboliczne wzmocnienie pozycji kraju w strukturach Unii Europejskiej. Jednocześnie doświadczenia tejże prezydencji potwierdziły, że rola kraju przewodniczącego bywa wysiłkiem nie tylko sprawności organizacyjnej i dyplomatycznej, ale również umiejętności budowy szerokich koalicji i kompromisów w ramach usieciowienia europejskich interesów. Polska pokazała, że potrafi spełniać się w niej w sposób odpowiedzialny i skuteczny, a zdobyte doświadczenia mogą stać się polskim kapitałem na przyszłość – zarówno w kontekście unijnej polityki instytucjonalnej, jak również wewnętrznego rozwoju państwowego.

 

 

Bibliografia:

1. Rada Unii Europejskiej. (2025). Program polskiej prezydencji w Radzie UE. Dostępne na: https://polish-presidency.consilium.europa.eu
2. European Council. (2025). Conclusions of the Council under the Polish Presidency.
3. Real Instituto Elcano. (2024). What to expect from Poland’s EU Council Presidency in 2025. Dostępne na: https://realinstitutoelcano.org
4. EUCRIM. (2025). Programme of the Polish Council Presidency – Key Points. Dostępne na: https://eucrim.eu
5. Associated Press. (2025). Poland’s turn at EU helm brings defense priorities to forefront. https://apnews.com
6. Politico Europe. (2025). Warsaw’s EU presidency: Between ambition and constraint.
7. Deutsche Welle. (2025). Polish EU presidency focuses on Eastern security and defense cooperation.
8. Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP. (2025). Informator prezydencji Polski w Radzie UE.
9. Związek Przedsiębiorców i Pracodawców. (2025). Prezydencja Polski w UE – perspektywa gospodarcza.
10. Czachór, Z. (2011). Polska prezydencja w Radzie Unii Europejskiej (sukcesy i porażki). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM.