Komisja Europejska reaguje na obecny ład geopolityczny i zależność UE od importu i opowiada się za stworzeniem nowej europejskiej strategii w zakresie bezpieczeństwa energetycznego. Zróżnicowanie zewnętrznych dostaw energii, modernizacja infrastruktury energetycznej, ukończenie tworzenia przez UE wewnętrznego rynku energii oraz oszczędzanie energii należą do jej najważniejszych punktów.

W strategii podkreśla się także konieczność koordynowania decyzji dotyczących krajowej polityki energetycznej oraz znaczenie mówienia jednym głosem podczas negocjacji z partnerami zewnętrznymi. Opiera się ona na postępach już osiągniętych od czasu kryzysu gazowego w 2009 r. Propozycje Komisji, w tym działania zmierzające do zapewnienia ciągłości dostaw zimą, omawiane będą przez szefów państw i rządów UE na posiedzeniu Rady Europejskiej w dniach 26–27 czerwca.

Przewodniczący Komisji Europejskiej, José Manuel Barroso, powiedział: „UE uczyniła wiele w następstwie kryzysu gazowego w 2009 r., aby zwiększyć swe bezpieczeństwo energetyczne. Pozostaje ona jednak podatna na zagrożenia. Napięcia na Ukrainie jeszcze raz przypomniały nam o tym. W świetle ogólnej zależności od importu energii przekraczającej 50 %, musimy podjąć dalsze kroki. Komisja przedstawiła dziś kompleksową strategię, którą przywódcy UE omówią w czerwcu. Liczę na ich silne poparcie, ponieważ zwiększenie poziomu bezpieczeństwa energetycznego leży w naszym wspólnym interesie. W sprawie bezpieczeństwa energetycznego Europa musi wypowiadać się i działać jako jeden podmiot”.

Europejski komisarz ds. energii Günther Oettinger oświadczył: „Pragniemy silnego i stabilnego partnerstwa z ważnymi dostawcami, a jednocześnie nie możemy ulegać szantażowi politycznemu i handlowemu. UE i jej państwa członkowskie mają przed sobą długą listę prac domowych do odrobienia: musimy wzmocnić naszą solidarność z państwami członkowskimi znajdującymi się w najbardziej niekorzystnej sytuacji. Musimy także zakończyć tworzenie wewnętrznego rynku energii, udoskonalić naszą infrastrukturę, podnieść efektywność energetyczną i lepiej wykorzystywać nasze własne zasoby energetyczne. Ponadto powinniśmy przyspieszyć dywersyfikację zewnętrznych dostawców energii, w szczególności gazu. Odpowiedź stanowią tylko konkretne działania”.

W celu zapewnienia ciągłości dostaw zimą, Komisja proponuje kompleksową ocenę ryzyka (testy warunków skrajnych). Byłyby one przeprowadzone na poziomie regionalnym i unijnym poprzez symulacje zakłóceń w dostawach gazu. Celem jest sprawdzenie, w jaki sposób system energetyczny jest w stanie poradzić sobie z zagrożeniami związanymi z bezpieczeństwem dostaw oraz opracowanie na tej podstawie planów awaryjnych i mechanizmów zabezpieczających. Mechanizmy takie mogłyby obejmować zwiększenie rezerw gazu, zmniejszenie zapotrzebowania na gaz poprzez zmianę stosowanego paliwa (w szczególności dla celów ogrzewania), rozbudowę infrastruktury zastępczej, na przykład przez dopracowanie technologii przepływu wstecznego i połączenie części istniejących rezerw energetycznych.

Aby sprostać średnio- i długoterminowym wyzwaniom w zakresie bezpieczeństwa dostaw Komisja proponuje działania w kilku kluczowych obszarach:

• Zakończenie tworzenia wewnętrznego rynku energii i budowa brakujących połączeń infrastrukturalnych są niezbędne do szybkiego reagowania na ewentualne zakłócenia w dostawach energii poprzez kierowanie jej przepływem na terenie całej UE i tam, gdzie jest to konieczne. Komisja zidentyfikowała 33 projekty w dziedzinie infrastruktury, które mają zasadnicze znaczenie dla bezpieczeństwa energetycznego UE. Oprócz tego Komisja proponuje podniesienie do 15 % do 2030 r. celu w zakresie łączenia zainstalowanej mocy wytwórczej energii elektrycznej, przy uwzględnieniu kosztów i możliwości wymiany handlowej w odpowiednich regionach (państwa członkowskie zobowiązały się już do zagwarantowania do 2020 r. systemów dających możliwości łączenia rzędu 10 %).
• Zróżnicowanie krajów i tras dostawców. W 2013 r. 39 % gazu importowanego do UE pochodziło z Rosji, 33 % z Norwegii, a 22 % z Afryki Północnej (Algieria, Libia). Utrzymując stosunki z wiarygodnymi partnerami, UE będzie jednocześnie budować więzi z nowymi krajami partnerskimi i poszukiwać nowych szlaków dostaw, np. w basenie Morza Kaspijskiego, poprzez dalszy rozwój południowego korytarza gazowego i węzła gazowego w regionie Morza Śródziemnego oraz zwiększanie dostaw skroplonego gazu ziemnego (LNG).
• Wzmocnienie mechanizmów solidarności i reagowania na wypadek awarii oraz ochrona infrastruktury krytycznej. W tym względzie Komisja dokona na przykład przeglądu przepisów i wdrożenia rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa dostaw gazu ziemnego.
• Zwiększenie wewnętrznej produkcji energii. Obejmuje to dalszy rozwój odnawialnych źródeł energii, bezpieczne wykorzystanie energii jądrowej w przypadku wyboru tej opcji oraz zrównoważoną produkcję paliw kopalnych.
• Poprawa koordynacji krajowej polityki energetycznej i mówienie jednym głosem w sprawie zewnętrznej polityki energetycznej. Komisja zamierza angażować się na wczesnym etapie planowanych umów międzyrządowych z państwami trzecimi, które mogą mieć potencjalny wpływ na bezpieczeństwo dostaw. Ponadto Komisja zagwarantuje pełną zgodność wszystkich takich porozumień i wszystkich projektów infrastruktury na terytorium UE z właściwymi przepisami UE.
• Dalszy rozwój technologii energetycznych.
• Poprawa wydajności energetycznej. Ponieważ budynki odpowiadają za 40 % naszego zużycia energii i jedną trzecią zużycia gazu ziemnego, sektor ten odgrywa istotną rolę.

Kontekst

Ostatnie wydarzenia wzbudziły w całej UE obawy o gwarancje nieprzerwanego przepływu energii oraz o stabilność jej cen. Na posiedzeniu Rady Europejskiej w marcu 2014 r. Komisja zobowiązała się do przeprowadzenia dogłębnej analizy bezpieczeństwa energetycznego w Europie i do przedstawienia kompleksowego planu dotyczącego sposobu zmniejszenia zależności energetycznej UE. Ustalenia i wnioski omówione będą na posiedzeniu Rady Europejskiej w dniach 26–27 czerwca.

Z jednej strony wzrasta światowe zapotrzebowanie na energię, przy spodziewanym przyroście do 2030 r. o 27 %. Z drugiej strony, wewnętrzna produkcja energii w UE zmniejszyła się w latach 1995–2012 o prawie jedną piątą. Obecnie ponad 50 % zapotrzebowania UE na energię pokrywają dostawcy zewnętrzni: w 2012 r. prawie 90 % ropy, 66 % gazu i 42 % paliw stałych zużytych w UE pochodziło z przywozu, powodując koszty wynoszące powyżej 1 mld EUR dziennie.

Komunikat Komisji Europejskiej, Bruksela, 28 maja 2014