Co się stanie, jeśli dostawy gazu z Rosji zostaną wstrzymane tej zimy? Czy nie zabraknie energii dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw? Co Unia Europejska i państwa członkowskie mogą zrobić w takiej sytuacji? Odpowiedzi na te pytania można znaleźć w opublikowanym dziś raporcie Komisji Europejskiej na temat odporności europejskiego systemu gazowego. Ciągłość dostaw gazu do domów i firm będzie można zapewnić, jeśli państwa członkowskie będą ze sobą współpracować i pozwolą na działanie sił rynku tak długo, jak to możliwe. Interwencje rządowe muszą być starannie przemyślane na szczeblu regionalnym i wdrażane tylko w razie konieczności. Raport zawiera także konkretne krótkoterminowe zalecenia dla najbardziej zagrożonych państw członkowskich UE i krajów sąsiedzkich.

Günther H. Oettinger, wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej odpowiedzialny za sprawy energetyki, powiedział: „Ten raport pokazuje, że nie czekamy, tylko robimy, co w naszej mocy, by być w gotowości. Daje nam po raz pierwszy pełny obraz zagrożeń i możliwych rozwiązań. Jeśli będziemy ze sobą solidarnie współpracować i wdrożymy zalecenia z raportu, wtedy w żadnym domu w UE nie zabraknie ciepła tej zimy.”

Podobnie jak w 2009 r., rosyjsko-ukraiński spór dotyczący gazu znów stwarza ryzyko dla UE. Ponieważ zbliża się zima, Komisja chciała uzyskać dokładne informacje o tym, gdzie wystąpiłyby największe braki i jak można byłoby im zaradzić.

Opublikowany dziś raport przedstawia wyniki wyliczeń przeprowadzonych za pomocą specjalnego modelu dla 38 europejskich krajów, w tym państw członkowskich Unii i jej sąsiadów. Przeanalizowano w nim różne scenariusze, w szczególności całkowite wstrzymanie importu gazu z Rosji do UE trwające sześć miesięcy.

Współpraca pomoże załagodzić problemy

Przedłużające się zaburzenia dostaw miałyby poważny wpływ na Unię Europejską. Najbardziej dotknęłyby państwa członkowskie we wschodniej części UE oraz państwa należące do Wspólnoty Energetycznej.  Finlandia, Estonia, była jugosłowiańska republika Macedonii (FYROM), Bośnia i Hercegowina oraz Serbia stanęłyby wobec niedoboru gazu wynoszącego 60 proc. zapotrzebowania. To oznacza, że gazu mogłoby zabraknąć nawet dla prywatnych gospodarstw domowych. Jednak jeśli poszczególne kraje będą ze sobą współpracować zamiast podejmować działania wyłącznie na szczeblu krajowym, wtedy liczba konsumentów, którzy zostaną odcięci od dostaw, będzie mniejsza. W tym scenariuszu żadne gospodarstwo domowe w UE nie zostanie dotknięte brakiem dostaw gazu.

Niech rynek działa tak długo, jak to możliwe

Sprawozdania poszczególnych krajów pokazują, że państwa członkowskie UE i kraje sąsiedzkie przewidziały szeroki zakres działań w celu ograniczenia skutków zaburzenia dostaw, poczynając od dywersyfikacji źródeł gazu, przez wykorzystanie rezerw i zapasów strategicznych, po ograniczenia popytu i zamianę paliw tam, gdzie to możliwe. Jednak plany te generalnie zbyt często ograniczają się do rynków krajowych i przewidują zbyt szybkie wdrożenie działań interwencjonistycznych. Tymczasem zasadą powinno być podejście rynkowe, natomiast środki nierynkowe (tzn. uwalnianie rezerw strategicznych, wymuszanie przechodzenia na inne paliwa i ograniczanie popytu) powinny być wdrażane tylko wtedy, gdy rynek zawiedzie. Przy sprawnie funkcjonującym rynku sygnały cenowe przyciągną nowe dostawy, zwłaszcza gazu skroplonego (LNG), i ograniczą popyt, natomiast komercyjne wykorzystanie zapasów umożliwi zachowanie równowagi między podażą a popytem. Raport przedstawia konkretne zalecenia dotyczące działań, jakie w krótkim okresie powinny podjąć najbardziej zagrożone państwa członkowskie UE i kraje sąsiedzkie.

Metodologia

Raport opiera się na analizie zagregowanych wyników dostarczonych przez państwa członkowskie UE i kraje należące do Wspólnoty Energetycznej Albania, Bośnia i Hercegowina, była jugosłowiańska republika Macedonii, Serbia, Mołdowa, Ukraina i Kosowo oraz Gruzję, Turcję, Norwegię i Szwajcarię. Obejmuje analizę wpływu przeprowadzoną przez Europejską Sieć Operatorów Systemów Przesyłowych (ENTSOG) we współpracy z Międzynarodową Agencją Energetyczną (IEA) i krajami partnerskimi z grupy G-7 (USA, Kanada i Japonia). W raporcie uwzględniono też trzy analizy przeprowadzone w grupach fokusowych (Europa Południowo-Wschodnia, kraje bałtyckie z Finlandią oraz Wspólnota Energetyczna) oraz sprawozdanie na temat współpracy z krajami partnerskimi z G7 i innymi. Jego częścią jest też sprawozdanie nt. Rozporządzenia w sprawie środków zapewniających bezpieczeństwo dostaw gazu ziemnego (994/2010).

Kontekst

Raport nt. działania systemu dostaw gazu w warunkach skrajnych jest pierwszym konkretnym działaniem dotyczącym zapewnienia w krótkim terminie bezpieczeństwa dostaw gazu, podjętym od czasu przyjęcia przez Komisję Europejskiej strategii bezpieczeństwa energetycznego, co miało miejsce 28 maja br. Zalecenia przedstawione w raporcie będą realizowane jednocześnie z działaniami przewidzianym w strategii w celu poprawy bezpieczeństwa dostaw gazu do UE, takimi jak ukończenie budowy wewnętrznego rynku gazu, podnoszenie efektywności energetycznej, dywersyfikacją zewnętrznych źródeł dostaw oraz wykorzystaniem źródeł wewnętrznych (kopalnych i niekopalnych).

Unia Europejska importuje obecnie 53 proc. zużywanej energii. Uzależnienie energetyczne dotyczy ropy naftowej (prawie 90 proc.), gazu ziemnego (66 proc.) oraz w mniejszym stopniu paliw stałych (42 proc.) i paliw jądrowych (40 proc.). Blisko połowa zużycia energii pierwotnej przypada na ogrzewanie pomieszczeń i wody (48 proc.).

Dalsze informacje

Transmisja konferencji prasowej komisarza Oettingera (EbS): http://ec.europa.eu/avservices/ebs/schedule.cfm?sitelang=en&page=3&institution=0&date=10/16/2014

Raport: http://ec.europa.eu/energy/stress_tests_en.htm

Komunikat Komisji Europejskiej, Bruksela, 16 października 2014