Komisja opublikowała dzisiaj swoją piątą ocenę funkcjonowania systemu bezwizowego z Albanią, Bośnią i Hercegowiną, byłą jugosłowiańską republiką Macedonii, Czarnogórą i Serbią. Z piątego sprawozdania po liberalizacji reżimu wizowego dotyczącego państw regionu Bałkanów Zachodnich wynika, że konieczne są dalsze środki, aby utrzymać integralność systemu bezwizowego i wyeliminować potencjalne przypadki nadużywania systemu azylowego UE.

„Komisja Europejska jest zdecydowana utrzymać ruch bezwizowy dla obywateli krajów Bałkanów Zachodnich. Liberalizacja przepisów wizowych przynosi wymierne korzyści w postaci poprawy kontaktów międzyludzkich i możliwości biznesowych. Należy jednak w sposób systematyczny i przez odpowiednią alokację zasobów eliminować nadużycia systemu ruchu bezwizowego w przypadku osób ubiegających się o azyl w UE. W sprawozdaniu sformułowaliśmy szereg zaleceń w celu rozwiązania problemu czynników wypychających i przyciągających nielegalną migrację, dlatego też wzywam wszystkie państwa uczestniczące do udzielania pełnego wsparcia i do zaangażowania”, powiedział Dimitris Avramopoulos, komisarz ds. migracji, spraw wewnętrznych i obywatelstwa.

Główne ustalenia

Nadużywanie systemu azylowego przez obywateli zwolnionych z obowiązku wizowego w państwach Bałkanów Zachodnich nadal stanowi poważny problem.

Liczba wniosków o udzielenie azylu złożonych w UE oraz w państwach uczestniczących w dorobku Schengen przez obywateli pięciu krajów Bałkanów Zachodnich zwolnionych z obowiązku wizowego rosła systematycznie od momentu wprowadzenia liberalizacji reżimu wizowego, osiągając w 2013 r. najwyższą wartość – 53 705 wniosków. Dane liczbowe dotyczące pierwszych dziewięciu miesięcy 2014 r. są o 40 % wyższe niż w tym samym okresie 2013 r.

Jednocześnie wskaźnik przyznawania azylu w całej UE i w państwach uczestniczących w dorobku Schengen w przypadku wszystkich obywateli z państw Bałkanów Zachodnich zwolnionych z obowiązku wizowego systematycznie spadał, co oznacza, że zdecydowana większość wniosków nadal była całkowicie nieuzasadniona. Wskaźnik przyznawania azylu wynosił 3,7 % dla obywateli Czarnogóry, 2,7 % dla obywateli Serbii i 1 % dla obywateli byłej jugosłowiańskiej republiki Macedonii. Tymczasem w 2013 r. 8,1 % wnioskodawców albańskich i 5,9 % obywateli Bośni i Hercegowiny uzyskało ochronę międzynarodową w UE i państwach uczestniczących w dorobku Schengen.

Największą grupę obywateli Bałkanów Zachodnich zwolnionych z obowiązku wizowego ubiegających się o azyl w UE i państwach uczestniczących w dorobku Schengen nadal stanowili obywatele serbscy (42 % w 2013 r.). Na drugim miejscu byli obywateli byłej jugosłowiańskiej republiki Macedonii i Albanii (21 % każde z państw), obywatele Bośni i Hercegowiny (14 %) oraz obywatele Czarnogóry (2 %).

Głównym państwem przyjmującym wnioski o azyl od obywateli krajów Bałkanów Zachodnich zwolnionych z obowiązku wizowego pozostają Niemcy (ich odsetek wzrósł z 12 % w 2009 r. do 75 % w ciągu pierwszych dziewięciu miesięcy 2014 r.).

Główne zalecenia

Każdy kraj zwolniony z obowiązku wizowego musi być w stanie wykazać trwałą tendencję spadkową w liczbie nieuzasadnionych wniosków o udzielenie azylu w państwach członkowskich UE.

Komisja zaleca, aby każde z państw Bałkanów Zachodnich podjęło zdecydowane działania w celu złagodzenia czynników wypychających nielegalną migrację do UE, obejmujące:

· wzmacnianie ukierunkowanego wsparcia mniejszości, w szczególności osób pochodzenia romskiego;

• poprawa współpracy operacyjnej i wymiany informacji na temat zarządzania granicami, migracji, azylu i readmisji z państwami członkowskimi UE , Komisją, agencją Frontex, Europolem i EASO;
• prowadzenie dochodzeń w sprawie osób ułatwiających nielegalną migrację oraz ściganie osób, które umożliwiają nadużywanie systemu bezwizowego;
• wzmacnianie kontroli granicznych przy ścisłym przestrzeganiu podstawowych praw obywateli;
• rozszerzanie ukierunkowanych kampanii informacyjnych i kampanii służących podnoszeniu świadomości, których celem jest dalsze informowanie obywateli o prawach i obowiązkach wynikających z ruchu bezwizowego.

Komisja zaleca ponadto, aby najbardziej dotknięte państwa członkowskie UE i państwa uczestniczące w dorobku Schengen podjęły działania na rzecz wyeliminowaniaczynników przyciągających nielegalną migrację. Powinny one rozważyć następujące elementy:

• usprawnienie procedur azylowych dla obywateli pięciu krajów Bałkanów Zachodnich, na przykład poprzez zwiększenie liczby pracowników oceniających przypadki ubiegania się o azyl w okresach dużego natężenia ruchu lub poprzez ustanowienie przyspieszonej procedury pozwalającej na szybkie przetwarzanie wniosków w okresach dużego natężenia ruchu lub w odniesieniu do obywateli określonych państw;
• bardziej rozważne i wybiórcze udzielania świadczeń pieniężnych, takich jak kieszonkowe i pomoc finansowa przy powrocie, w celu ograniczenia zachęt finansowych do nadużywania azylu;
• organizowanie wizyt na wysokim szczeblu w zainteresowanych krajach i kampanii informacyjnych organizowanych przy wsparciu lokalnych organizacji pozarządowych i samorządów lokalnych;
• wzmocnienie współpracy operacyjnej i wymiany informacji, w tym za pośrednictwem funkcjonariuszy łącznikowych, z władzami zainteresowanych krajów.

Kontekst

Była jugosłowiańska republika Macedonii, Czarnogóra i Serbia przystąpiły do unijnego reżimu bezwizowego w grudniu 2009 r. (IP/09/1852); Albania oraz Bośnia i Hercegowina – w listopadzie 2010 r. (MEMO/10/548).

Po liberalizacji reżimu wizowego w niektórych państwach członkowskich UE odnotowano wzrost liczby nieuzasadnionych wniosków o azyl składanych przez obywateli państw Bałkanów Zachodnich, w których zniesiono obowiązek wizowy. Aby zapobiec ryzyku nadużywania systemu bezwizowego, Komisja ustanowiła mechanizm, dzięki któremu monitoruje wdrażanie środków podjętych przez państwa Bałkanów Zachodnich w celu przeciwdziałania potencjalnym nadużyciom.

Sprawozdania po liberalizacji reżimu wizowego mają zagwarantować, że przed zniesieniem obowiązku wizowego państwa Bałkanów Zachodnich będą w sposób trwały realizować podjęte zobowiązania. Dzisiejsze sprawozdanie jest piątym tego rodzaju dokumentem od 2011 r.

Sprawozdania są przygotowywane na podstawie wizyt na miejscu ekspertów Komisji i państw członkowskich w celu sprawdzenia postępów i jakości reform związanych z systemem bezwizowym. Korzysta się w nich ze sprawozdań sporządzanych przez każde z państw Bałkanów Zachodnich na temat kroków podjętych w celu przeciwdziałania nielegalnej migracji, a także z analiz Frontexu, Europolu, Europejskiego Urzędu Wsparcia w dziedzinie Azylu (EASO) na temat najnowszych tendencji w zakresie kontroli granic, nielegalnej migracji i azylu.

Oprócz regularnych sprawozdań po liberalizacji reżimu wizowego, UE wprowadziła także ogólny mechanizm pozwalający – w wyjątkowych warunkach – na tymczasowe ponowne wprowadzenie obowiązku wizowego wobec obywateli państw trzecich korzystających ze zniesienia wiz do UE (MEMO/13/784).

Mechanizm ten nie dotyczy żadnego konkretnego państwa trzeciego ani regionu, odnosi się natomiast w równym stopniu do wszystkich krajów, które korzystają lub będą korzystać w przyszłości z ruchu bezwizowego do UE, odnosi się on zatem również w państw Bałkanów Zachodnich.

Żadne państwo członkowskie nie zwróciło się dotąd o uruchomienie tego mechanizmu tymczasowego zawieszenia statusu bezwizowego.

Aktualna sytuacja

W ostatnich miesiącach UE styka się ze znacznym wzrostem nielegalnej migracji z Kosowa – przez Serbię – do kilku państw członkowskich UE. Komisja prowadzi obecnie rozmowy w sprawie liberalizacji reżimu wizowego z Kosowem i będzie kontynuowała prace z rządem tego kraju nad złagodzeniem czynników wypychających dotyczących niedawnego epizodu migracyjnego.

Przydatne linki

Piąte sprawozdanie w sprawie monitorowania sytuacji po liberalizacji reżimu wizowego w państwach Bałkanów Zachodnich

Strona internetowa komisarza Avramopoulosa

Komisarz Avramopoulos na Twitterze

Strona główna DG do Spraw Wewnętrznych

DG do Spraw Wewnętrznych na Twitterze

IP/15/4482

Komunikat Komisji Europejskiej, Bruksela, 25 lutego 2015